Het staat al een tijdje op de agenda’s van de Centrale Banken en in China zijn ze er al mee bezig: Central Bank Digital Currencies (CBDC).
Wanneer je er al een beetje mee bekend bent of het ergens op de gang hebt horen rondgaan, weet je dat het eraan gaat komen. Maar wat betekent dit nou eigenlijk en is het echt allemaal zo positief of negatief als velen denken?
Ons geld is al voor het grootste deel digitaal. De euro’s die jij en ik op onze rekening hebben staan bij een Nederlandse of Europese (groot)bank, zijn cijfertjes op een digitaal scherm. Maar, digitaal betekent hier voornamelijk dat het digitaal wordt weergegeven.
Wanneer jij een euro overmaakt
Wanneer jij een euro overmaakt naar mij, gebeurt er dit: Bank A geeft aan bank B door dat jij aan mij 1 euro overmaakt. Het is niet zo dat die euro dan van de ene bankrekening naar de andere “getransporteerd” wordt. De ene bank vermindert simpelweg jouw saldo met 1 euro en de andere bank telt bij mijn saldo 1 euro op.
Wij kunnen dat samen ook doen, in onze eigen micro-economie. Jij hebt een excel sheet en ik heb een excel sheet. Ik vertrouw jou niet met de enige excel-lijst en jij mij niet. Dus we hebben er elk eentje nodig, waar we de minnetjes en plusjes aan elkaar kunnen koppelen. En presto: we maken geld naar elkaar “over”.
Het is dus niets anders dan een mutatie verwerken in twee databases. Die van bank A en van bank B. Heel simpel gezegd natuurlijk.
Met CBDC’s wordt dat anders. Ten eerste is het dan geen geld meer dat in de database van twee commerciële banken staat, maar rechtstreeks bij de Centrale Bank. En het worden dan cryptografisch versleutelde en geprogrammeerde euro’s. Digitale eenheden. Verwarrend?
Een foto naar je moeder sturen
Stel je even voor dat je een foto hebt gemaakt op jouw telefoon. En die stuur je door naar je moeder. Ineens zijn er twee foto’s: die op jouw telefoon en die op de telefoon van je moeder. Deelt je moeder hem met je tante, dan zijn er drie….en ga zo maar door.
Er is geen limiet aan hoe vaak die digitale foto zich kan vermenigvuldigen. Dat zou niet echt handig zijn, in het geval van digitaal geld. Om dat te voorkomen, worden digitale euro’s straks cryptografisch versleuteld (beveiligd) en op een blockchain vastgelegd.
In het voorbeeld hierboven zou je je moeten voorstellen, dat wanneer jij die foto naar je moeder stuurt, hij van jouw telefoon verdwijnt. En als je moeder hem naar je tante stuurt, is jouw tante uiteindelijk de enige die die digitale foto bezit (dit is ook hoe NTF’s werken, maar dat is weer een apart artikel waard) ;-)
Zo zal de euro die jij ontvangt, niet twee keer uitgegeven kunnen worden door jou. En het idee is dat door deze cryptografische beveiliging, banken ook niet meer hoeven op te treden als “controleurs”, wat nu wel het geval is. Immers, je hebt met crypto-valuta geen vertrouwen nodig, want het is wiskundig bepaald dat hetgeen jij ontvangt ook echt de enige versie is.
De Nederlandsche Bank
Op dit moment hebben wij allemaal één of meerdere bankrekeningen. Bij de grootbanken (ING, ABN, Rabo etc) of een andere bank. Over het algemeen doen de meeste Nederlandsers hier voornamelijk betalingen mee en sparen een beetje (al is de rente natuurlijk om te huilen).
Ik denk dat wij straks, met de komst van de CBDC’s, allemaal de mogelijkheid krijgen om rechtstreeks een rekening te openen bij De Nederlandsche Bank (DNB). Daar krijgen we een digitale wallet en hier doen we dan betalingen mee, krijgen onze toeslagen erop binnen etc.
Ja, je leest het goed: een digitale wallet bij de Centrale Bank van Nederland (of de Europese Centrale Bank, ook mogelijk).
Ik verwacht dat de commerciële banken zich voornamelijk nog gaan bezighouden met krediet (persoonlijk leningen, hypotheken) en beleggingen. Daar valt immers veel meer aan te verdienen, dan een bankrekening waar we elke maand alleen maar mee betalen en een beetje geld op laten staan.
Programmeerbaar geld
Ok, als we dan straks met z’n allen overgehaald zijn om een digitale wallet (o.a. DigiD is ook al digitaal via een app en zou best wel eens gekoppeld kunnen worden) te openen, dan kan het feest beginnen.
Want ik zei net al dat die digitale euro’s, geprogrammeerd geld zijn. En dat heeft voordelen voor ons, maar voornamelijk voor de uitgever van die euro’s.
Want als wij uitgaven gaan doen en betalingen gaan ontvangen in die digitale wallet, dan zijn er toch wat vraagtekens.
Stel je eens voor dat jij jouw baan verliest. En dat je een uitkering aanvraagt. Je krijgt netjes elke keer jouw uitkering gestort in jouw digitale wallet bij De Nederlandsche Bank. En je koopt er je boodschappen van en betaalt je huur. Niets aan de hand.
Maar, en dit is een grote “maar”…. wat nu als er in die euro’s van jouw uitkering een voorwaarde geprogrammeerd zit. Ik kan me namelijk zo voorstellen dat de Staat niet graag wil dat jij met het belastinggeld dingen gaat doen, die niet de bedoeling zijn.
De code bepaalt
Een uitkering, zorgtoeslag, kinderbijslag, kinderopvangtoeslag, huurtoeslag, kindgebonden-budget, belasting…
Je krijgt dit geld met een doel. En als het geld geprogrammeerd is, kan het dus zijn dat je het alleen aan dat doel “mag” uitgeven. Dit klinkt echt heel vergezocht misschien, maar dat is het niet. In China testen ze dit nu al en ook de Europese Commissie heeft al voorstellen gedaan voor dergelijke voorwaarden.
Een andere vorm van programmeren, is niet alleen om de toegang te beperken (waar kun je het aan uitgeven). Maar ook kan er geprogrammeerd worden dat het geld een houdbaarheidsdatum heeft (dus tot wanneer je het kunt uitgeven). Zodoende dien je jouw geld bijvoorbeeld voor het eind van de maand uitgegeven te hebben, anders wordt het onbruikbaar.
Allemaal door code. Geen mens die er handmatig aan te pas hoeft te komen. Geen boa aan je deur of brief van de Gemeente. Geprogrammeerd geld doet wat de programmeur in de code heeft bepaald. Wiskunde enzo…
Houdbaarheid? Check! Voorwaarde voor bestedingsdoel? Check! Automatisch belasting inhouden? Check!
Niet voor iedereen zal dit nadelen hebben. Maar het feit dat het zulke nadelen kan hebben, met het oog op het verkrijgen van controle en efficiëntie, is toch iets wat ik niet wil onderschatten.
Negatieve rentes
Een niet zo heel gekke gedachte is overigens, dat ze een tijdje na het uitrollen van de CBDC / digitale euro, zullen komen met negatieve rentes op spaargeld bij de bank. Dat is nu al zo (per 1 januari 2022), wanneer je meer dan €100.000 op jouw bankrekening hebt staan (ik hoop het niet).
Het is de banken eraan gelegen (en de Staat overigens ook) dat wij geld uitgeven. Door geld uit te geven, helpen we de economie een handje. Precies wanneer de economie dat nodig heeft, hoor je allerlei economen en politici zeggen dat we moeten gaan shoppen. Vertrouwen hebben en lekker spenderen.
Maar dat werkt niet altijd even goed. Mensen zijn toch eigenwijze wezens en als we het gevoel hebben dat het economisch even niet helemaal lekker gaat, dan houden we de hand op de knip. Better safe, than sorry.
Gedrags-economie
Wat nou als jij de hand op de knip houdt, maar je weet dat het geld op jouw rekening straks onderhevig is aan negatieve rente? Met andere woorden: geld houden op een rekening, kost je geld. Je krijgt geen rente, maar je gaat het betalen. Als vergoeding voor het stallen van jouw euro’s.
Als veel mensen weten dat hun geld onderhevig is aan een paar procent negatieve rente, dan kunnen ze een aantal dingen gaan doen:
- Het geld pinnen en cash thuis houden. Maaarrrrr, de “war on cash” is al in volle gang en straks is cash wellicht helemaal verdwenen (ze zullen in ieder geval ervoor proberen te zorgen dat je gaat inzien dat digitaal geld veel meer voordelen heeft dan cash geld).
- Vluchten naar beleggingen, bitcoin, goud etc. Als het maar de potentie heeft om die negatieve rente te ontlopen.
- Het geld uitgeven.
Dat laatste is het “ze” denk ik om te doen.
Want een economie stimuleer je door mensen te laten uitgeven. Geld moet door bedrijven heen stromen, zodat het aan het werk gezet wordt. Het sneller dat stroomt, hoe beter. Dat heet velocity of money (snelheid van de omloop van het geld).
En als er niet genoeg mensen geld uitgeven, en de velocity of money daalt, wat kan een overheid dan doen? De rente (verder) verlagen, om zo nog meer mensen het geld te doen uitgeven.
En als de inflatie te hard gaat (teveel geld wat dezelfde diensten en goederen najaagt), de rentes weer aantrekkelijker maken. Zodat er minder geleend wordt, mensen weer gaan sparen en dus niet zoveel meer uitgeven.
Dit mechanisme zou een soort “holy grail” zijn voor Centrale Banken en overheden. Immers, je kunt het gedrag van mensen dan direct stimuleren. Om het gewenste effect te krijgen in de economie.
En beleggingen dan?
Een andere manier om van je euro’s af te komen is natuurlijk om ermee te gaan investeren. Want wat je niet wilt uitgeven of sparen, kun je net zo goed beleggen. Dan word je er tenminste rijker van. Dat is het idee.
Maar het kan zomaar zijn dat jouw financiële situatie bepaalt dat je er niet verstandig aan doet om met jouw geld te gaan beleggen. Omdat je nog niet aan jouw betaalverplichtingen hebt gedaan en achterstanden hebt bij het betalen van je huur of hypotheek.
Er kan besloten worden dat een deel van de bevolking slechts een percentage van zijn geld mag beleggen. Dat is nu al deels het geval bij veel brokers, zoals DEGIRO. Die hebben, net als de banken, de plicht om te toetsen of jij wel de kennis en financiële middelen hebt om risicovolle beleggingen te kunnen doen. Maar echt veel kunnen ze er nog niet aan doen. Het zijn een paar vinkjes en formulieren.
Maar in de VS bijvoorbeeld, mogen alleen zogenoemde high-net-worth-individuals investeren in risicovolle zaken als startups (lees: investeringen met veel potentiële groei). Om een HNW persoon te worden, moet je kunnen aantonen dat je over minimaal een miljoen aan vermogen beschikt of een inkomen van vele tonnen per jaar verdient.
In zo’n geval zou er dus ook in de code van de digitale euro’s bepaald kunnen worden dat je een deel of helemaal (nog) niet mag beleggen. En zo wel, dan alleen in goedgekeurde beleggings-producten. Die als “veilig” bestempeld zijn door overheids-instanties.
Kun je nog in zaken als Bitcoin beleggen, wanneer de code bepaalt dat jouw euro’s niet naar een crypto-beurs gestuurd mogen worden? Of andersom. Dan kun je maar moeilijk jouw crypto-winst omzetten in euro’s om er vervolgens spullen mee te kopen of jouw dromen van te betalen.
Conclusie
Mijn punt is niet om alles rondom de CBDC’s alleen maar negatief te belichten. Het zal voor velen geen enkele issue zijn en alleen maar voordelen geven. En toch, wanneer ik dit soort initiatieven zie, maak ik me wel zorgen. Er komt zodoende namelijk meer controle op ons geld en dus mogelijk op ons leven.
En dat pakt niet altijd even goed uit voor iedereen. Zeker niet wanneer je vindt dat je recht hebt om zelf te bepalen wat je met jouw verdiende geld wilt en mag doen.
We gaan het zien de komende tijd…
