Psychologie van beleggen: "Sunk Cost Fallacy"

Een van de meest voorkomende psychologische valkuilen waar beleggers in kunnen "vallen", is de Sunk Cost Fallacy. Hij komt vaker voor dan mensen zelf denken, omdat ze deze valkuil vaak niet willen zien. Je hier niet van bewust zijn kan leiden tot irrationele beslissingen die uiteindelijk het rendement van jouw portfolio onnodig kunnen schaden.

In dit artikel vertel ik wat meer over de Sunk Cost Fallacy, de impact ervan op beleggingsbeslissingen en mogelijke strategieën om deze valkuil te vermijden.

Wat is de Sunk Cost Fallacy?

Deze valkuil is gebaseerd op het emotionele ongemak dat gepaard gaat met het erkennen van een verlies, gecombineerd met de hoop dat de situatie zal verbeteren.

Waarschijnlijk doe je het in jouw eigen leven ook: vasthouden aan dingen, simpelweg omdat je er veel tijd en moeite in hebt zitten. Het loslaten ervan kan psychologisch voelen alsof al die tijd en moeite (en geld) voor niets zijn geweest.

In de context van beleggen, kan dit leiden tot het vasthouden aan verlieslatende aandelen of fondsen, in plaats van rationeel te evalueren of doorgaan met de belegging verstandig is.

De impact op beleggen

Wanneer beleggers zich laten leiden door de Sunk Cost Fallacy, nemen ze beslissingen die niet gebaseerd zijn op de huidige en toekomstige vooruitzichten van hun beleggingen, maar op wat ze al hebben geïnvesteerd (het verleden dus).

Dit kan meerdere negatieve effecten hebben:

1. Kapitaalverlies: Door vast te houden aan verliesgevende beleggingen, kunnen beleggers meer kapitaal verliezen dan nodig. In plaats van te accepteren dat er een fout is gemaakt en te heralloceren naar betere kansen, blijven ze geld inleggen op de verliesgevende belegging, in een poging eerdere verliezen terug te winnen.
2. Gemiste kansen: Beleggers die zich vastklampen aan slecht presterende assets, missen vaak de kans om te beleggen in betere opties die potentieel winstgevender zijn. Dit leidt vaak tot een lager rendement op de lange termijn.
3. Emotionele stress: Het vasthouden van teleurstellende beleggingen kan ook emotionele stress veroorzaken, wat verdere irrationele beslissingen in de kaart speelt of kan versterken. Beleggers kunnen verstrikt raken in een cyclus van hoop en teleurstelling, wat hun algehele beleggingsstrategie negatief beïnvloedt.

Voorbeelden

Om de impact van de Sunk Cost Fallacy in beleggen te illustreren, hier enkele voorbeelden:

1. Aandelen vasthouden in een dalende markt: Stel dat je helemaal overtuigd bent van een tech-aandeel en je hebt een stevige positie ingenomen. Na een plotselinge marktdaling, blijft de koers van het aandeel dalen. In plaats van de verliezen te accepteren en de aandelen te verkopen, blijf je ze vasthouden, hopend op een herstel, omdat je al een groot bedrag hebt geïnvesteerd en er veel tijd in hebt gestoken.
2. Minder presterende beleggingen aanhouden: Je hebt een aanzienlijk bedrag geïnvesteerd in een asset die jarenlang slechter presteert dan de markt. In plaats van over te stappen naar andere assets of een marktbrede ETF, blijf je het vasthouden, in de hoop en (tevergeefse veronderstelling) dat "de tijd van jouw belegging" nog wel komt. Hoe langer je deze belegging vasthoudt, hoe meer jouw geinvesteerde kapitaal ondermaatse rendementen oplevert en hiermee het als een zandzak of rem zal werken op je totale rendement.
3. Bijleggen / GAK verlagen: Het kan heel aantrekkelijk lijken om een sterk dalende positie, waar je al veel tijd/moeite/geld in hebt gestoken te vergroten wanneer de koers van die belegging keldert. Je kunt hierdoor goedkoper jouw positie vergroten en de gemiddelde aankoopkoers (GAK) zal hiermee dalen. Tevens zul je hierdoor sneller weer op "break even" staan. Althans, dat denk je. Wat er meestal gebeurt is dat je onnodig veel en vaak bijkoopt en de positie een lange tijd blijft dalen of stil blijft liggen. Het geld had namelijk beter in outperformers gestoken kunnen worden, dan in het vergroten van deze verliesgevende positie.
4. Investeren in startups: Je hebt enthousiast kapitaal gestoken in een startup die veelbelovend leek. Na meerdere teleurstellende jaren zonder winstgevendheid, blijf je op elke nieuwe ronde toch geld inleggen in het bedrijf, gedreven door de initiële investering en de hoop dat het bedrijf uiteindelijk succesvol zal zijn (overgenomen zal worden of een IPO doet).

Strategieën om de Sunk Cost Fallacy te vermijden

Het vermijden van de Sunk Cost Fallacy is moeilijker dan veel mensen denken, maar niet onmogelijk. Het vereist echter wel discipline en een rationele benadering van beleggen. Hier zijn enkele strategieën die beleggers kunnen helpen om deze valkuil te vermijden:

1. Periodieke evaluatie: Regelmatig de prestaties van alle losse posities in jouw portfolio evalueren kan je helpen om objectief te beoordelen of elke positie nog steeds verstandig is om aan te houden. Het stellen van vooraf bepaalde criteria voor verkoop (red flags) kan helpen bij het nemen van rationele beslissingen, ongeacht eerdere investeringen. Een "red flag" hoeft geen probleem te zijn, maar drie ervan... tijd om afscheid te nemen.
2. Emotionele discipline: Het ontwikkelen van emotionele discipline is cruciaal. Beleggers moeten leren hun emoties te beheersen en beslissingen te baseren op feiten en analyses in plaats van gevoelens van spijt of hoop.
3. Diversificatie: Het diversifiëren van een portfolio kan het risico van verliesgevende beleggingen verminderen. Door een breed scala aan assets te bezitten, kunnen beleggers de impact van een enkele slecht presterende investering beperken. Ook is het mentaal eenvoudiger om een kleinere positie weg te snijden dan eentje die 20% van jouw totaal in beslag neemt.
4. Bewustwording: Het vergroten van het begrip van psychologische biases en hoe deze beslissingen beïnvloeden, kan beleggers helpen om bewust te zijn van de Sunk Cost Fallacy en proactief stappen te ondernemen om deze te vermijden. Schrijf alles op, leer jezelf kennen door terug te lezen hoe je met situaties omgaat en welke afspraken je met jezelf hebt gemaakt. Focus minimaal net zoveel tijd op het onderzoeken van je eigen valkuilen als het onderzoeken van beleggingskansen.
5. Praat erover met anderen: Beleggen kan soms aanvoelen als een "single player game", omdat we vaak geen mensen in onze directe omgeving hebben die erover willen praten of er simpelweg niet mee bezig zijn zoals wij. Daarom kan het helpen om een groep gelijkgestemde beleggers op te zoeken. Iedereen zit in hetzelfde schuitje, dus er is genoeg feedback te vergaren om je eigen strategie vorm te geven.

Conclusie

De Sunk Cost Fallacy is een krachtige psychologische valkuil die beleggers ertoe kan brengen irrationele beslissingen te nemen, wat kan leiden tot aanzienlijke financiële verliezen en gemiste kansen.

Door bewust te zijn van deze valkuil en strategieën te implementeren om deze te vermijden, kunnen beleggers hun besluitvormingsproces verbeteren en hun beleggingsrendement optimaliseren.

Het is essentieel om alle posities in een portfolio regelmatig te evalueren op basis van hun toekomstige potentieel in plaats van vast te houden aan verliezen uit het verleden.

Met discipline, bewustwording en de hulp van gelijkgestemde beleggers, kunnen we allemaal beter leren omgaan met de Sunk Cost Fallacy en meer rationele, winstgevende beleggingsbeslissingen te nemen.

Focus jouw energie op vandaag en morgen, in plaats van gisteren. Leren doe je van het verleden, plannen maken en acties ondernemen doe je voor de toekomst. Durf weg te snijden wat jouw toekomstplannen niet langer dient, hoe pijnlijk dat ook kan aanvoelen.